Yr Adnodd Eithriadol sy’n Ffurfio cysylltiadau Rhyng-genedlaethol: Beck Lathe yr Ail Ryfel Byd

Yn ystod cyfnod tywyllu’r Ail Ryfel Byd, nid yn unig y chwythwyd ysbryd y frwydr yn ôl i’r cartrefi â chefnogaeth milwrol, ond hefyd yn y gwersylloedd carcharorion rhyfel lle roedd dyfeisgarwch a dycnwch yn hanfodol i oroesi. Ymhlith y straeon anhygoel o arloesi technolegol yn wyneb adfyd, mae stori’r Beck Lathe, lathe a adeiladwyd â llaw gan garcharorion rhyfel Anglicanaidd, yn sefyll allan fel tystiolaeth o ddewrder a dyfeisgarwch dynol mewn amgylchiadau anobeithiol.

Yn y gwersyll carcharorion, lle llesteiriwyd popeth o ran adnoddau a rhyddid, roedd gorfod ymdopi â’r diffygion hyn yn gorfodi’r carcharorion i ddod â’u crefft a’u gwybodaeth beiriannol i’r amlwg. Gan ddefnyddio dim ond y mannau a’r adnoddau hanfodol, llwyddasant i greu a chynnal gweithdy cudd a ddefnyddiodd ddyfais a adeiladwyd yn gyfrinachol—y Beck Lathe. Roedd hwn nid yn unig yn symbol o gwrthwynebiad dychrynllyd ond hefyd yn arf hanfodol ar gyfer cadw’r ysbryd byw a sicrhau bod rhyw fath o ‘normalrwydd’ yn bodoli hyd yn oed yng nghanol y cyfyngiadau llymaf.

Un o’r agweddau mwyaf trawiadol o’r Beck Lathe yw’r modd bwrpasol a chyfrinachol y llwyddwyd i’w chynnal a’i gadw. Cafodd y lathe ei guddio’n gyson rhag y gwarcheidwaid a’r goruchwylwyr gan awdurdodau’r gwersyll, sy’n tystio i’r lefel o ymwybyddiaeth a chydlyniant ymhlith y carcharorion. Roedd y fenter hon yn symbol o’u gwrthsafiad di-drais ond pendant i’r sefyllfa orfodi ac yn dangos i eraill fod hyd yn oed yn y tywyllwch dyfnaf, gall goleuni dyfeisgarwch ddwyn rhyddhad a gobaith.

Mae’r stori o sut cafodd y Beck Lathe ei ddefnyddio i gynnal a chadw nid yn unig yr offer a ddefnyddir yn y gweithdy ond hefyd i gynhyrchu rhannau ar gyfer offer eraill yn adrodd hanes arallfydol o arloesedd mewn cyfyng-gyngor. Mae’n dangos sut y gall sgiliau trosglwyddadwy a gwybodaeth dechnegol osod sylfeini ar gyfer goroesiad a hyd yn oed ffyniant, hyd yn oed ym mhridd y dyfnderau mwyaf gwrthryfelgar.

Mae’r enghreifftiau o’r Beck Lathe yn y gwersyll carcharorion rhyfel yn amlygu nid yn unig y cymhelliant i oroesi ond hefyd yr uchelgais i wyrdroi’r terfysg a chadw rhywfaint o grefft a hunaniaeth proffesiynol. Mae’r stori hon yn weledol, gan gynnig gwersi amgenach ar gydnerth a dyfeisgarwch mewn …